لجستیک چیست؟
لجستیک چه چیزی نیست
اگر کلمۀ لجستیک را گوگل کنید، به سخنرانی مرتبط بروید یا در سمیناری مشابه شرکت کنید، اغلب متوجه خواهید شد که اولین تصویری که ارائه می‌شود، این است که لجستیک چیزی از قبیل کشتی، هواپیما، کامیون یا راه‌آهن است که دو مکان را از طریق شبکه‌های حمل‌ونقل به هم متصل می‌کند. حتی از مدیرعاملی بپرسید که لجستیک چیست، شما را به بخش حمل‌ونقل، مدیر حمل‌ونقل، حمل‌ونقل کالا یا سرپرست انبار راهنمایی می‌کند.
در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه که صادرات و تجارت بین‌الملل جزء ضروری توسعه هستند، کلمۀ لجستیک کاملاً اشتباه برداشت می‌شود و فعالیت لجستیک را به جزئی کوچک، منحصر به حمل‌ونقل یا ارسال، محدود می‌کنند. این تعریف و برداشت اشتباه منجر به تمرکز کمتر دولت، مدیران ارشد شرکت‌ها و در نتیجۀ کمبود در بهره‌وری در سراسر زنجیرۀ تأمین می‌شود. اکثر شرکت‌های حمل‌ونقل کالا فقط نام لجستیک را برای ارتقای جایگاه و موقعیت خود و بدون درک معنای مناسب و دقیق آن به کار می‌برند.
کشتی‌ها، هواپیماها، کامیون‌ها و راه‌آهن، روش‌های حمل‌ونقل داخلی و بین‌المللی هستند. سپس، موسسات تسهیل تجارت هستند که خدمات نظارتی مانند گمرک، بنادر و فرودگاه‌ها را برای اتصال به بخش حمل‌ونقل ارائه می‌دهند. ترکیب این دو بخش می‌شود اکوسیستم حمل‌ونقل. این دو نقش بسیار مهمی در دستیابی به کارایی خدمات لجستیکی ایفا می‌کنند که ارتباط ملی و بین‌المللی را ارائه می‌دهند، اما این به معنای مدیریت لجستیک نیست.
لجستیک چیست
برای ارائۀ یک تعریف دقیق باید از جامعیت (تمام آنچه هست) و مانعیت (آنچه نیست) آن سخن بگوییم. موضوع لجستیک یا آماد (Logistics) هم سوءبرداشت‌هایی را در خود دارد که لازم است برطرف شود.
در مقیاس جهانی، جایی که تجارت بین‌الملل از طریق چندین روش حمل‌ونقل به هم متصل می‌شود، لجستیک بسیاری گیج‌کننده است و آن را به‌عنوان یک شرکت فرعی حمل‌ونقل می‌شناسند. در حالی که برعکس، لجستیک بسیار گستردهتر از حمل‌ونقل است. در واقع حمل‌ونقل بر «حرکت» کالا از یک مکان به مکان دیگر متمرکز است، و لجستیک به کل مدیریت «جریان» اشاره دارد که نه‌تنها حمل‌ونقل را شامل می‌شود، بلکه شامل تولید، ذخیره‌سازی، جابه‌جایی، موجودی، بسته‌بندی، تحول با استفاده از تکنولوژی، به‌نوعی منابع انسانی و بسیاری موارد دیگر برای پیگیری سریع تجارت با ضایعات کمتر و بهره‌وری بالاتر می‌شود.
در توصیفی گستردهتر، خدمات لجستیک ترکیبی از شبکه‌ها، خدمات و فناوری‌های متعدد است که نقاط بین زنجیره‌های تأمین و زنجیره‌های ارزش را که از مواد خام تا تولید تا مصرف ناشی می‌شوند، به هم متصل می‌کند.
طبیعی است که ما بیشتر دربارۀ لجستیک تجاری یا لجستیک کسب‌وکار (Business Logistics) صحبت می‌کنیم و دامنۀ لجستیک نظامی و... مد نظر ما نیست.
معیارهای جهانی لجستیک
اگر «شاخص عملکرد لجستیک» (LPI) بانک جهانی را مطالعه کنید، متوجه خواهید شد که سنگاپور به‌عنوان پایتخت دریایی شمارۀ یک جهان و دارای بهترین موقعیت فرودگاهی در جهان، در رتبۀ هفتم در شاخص LPI قرار دارد. درحالی‌که آلمان، سوئد، اتریش، ژاپن همگی در رتبه‌بندی جهانی LPI از سنگاپور جلوتر هستند. این نشان می‌دهد که دلیل و معنای پیچیده‌تر و پنهان‌تری در پس بهترین شیوه‌های لجستیکی وجود دارد.
در شبکه‌های تجاری و بازرگانی پیچیدۀ ملی و بین‌المللی امروزی، زنجیره‌های تأمین و همچنین زنجیره‌های ارزش نیاز به فناوری پیشرفته، مهارت و نیروی کار آگاه با دانش مناسب برای ارائۀ راه‌حل‌های مناسب به مشتریان جهانی دارند. کشورهای پیشرفته در هزینه‌های کلان تحقیق و توسعه سرمایهگذاری می‌کنند. آنها با استفاده از تکنیک داده‌های پیشرفته (که برای نتیجۀ بهتر به سمت هوش مصنوعی است) چرخه‌های باز محصول، چرخه‌های تحویل، رفتار مشتری را بررسی و تجزیه و تحلیل می‌کنند که در نهایت منجر به طراحی‌های پیشرفته، راه‌حل‌ها و حالت‌های تحویل مشتری‌پسند می‌شود.
امروزه برترین شرکت‌های لجستیکی دنیا مانند فدرال اکسپرس (FedEx)، دی‌اچ‌ال (DHL)، مک‌لین (McLane Global Logistics)، یوپیاس (UPS) و... از طریق پلتفرم‌های نرم‌افزاری، کسب‌وکار‌ها را به تجارت الکترونیک سوق می‌دهند.
استراتژی لجستیک این کشورهای پیشرفته و ارائه‌دهندگان خدمات بسیار فراتر از حمل‌ونقل فیزیکی کالا در کشورهای در‌حال‌توسعه است. استراتژی دقیق و تمرکز اصلی، برنامه‌ریزی و نوآوری مداوم برای کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت برای ایجاد ارزش افزوده برای اتصال تجارت جهانی، در پیشی گرفتن در این رقابت است. در نتیجه، آلمان به کشور شمارۀ یک در شاخص عملکرد لجستیک تبدیل شده است. بر کسی پوشیده نیست که این کشور یکی از پیشرفتهترین اقتصادهای جهان است که از فناوری و اتوماسیون برای پیشی گرفتن از منحنی مدیریت لجستیک استفاده می‌کند.
اگر کشورها بخواهند به زنجیرۀ تأمین جهانی متصل شوند، سیاست‌گذاران و تنظیم‌کنندگان به همراه نیروی کار داخلی و تجارت‌ها باید مفاهیم لجستیک را فراتر از حمل‌ونقل درک کنند. چه کسی در حال ادارۀ یک کارخانه، دفتر، تأمین مواد اولیه باشد یا در حال ارائۀ مدیریت خدمات لجستیکی، باید با مفهوم دقیق لجستیک آشنا باشد و کار را ماهرانه انجام دهد. هر عنصر ارزش یا زنجیرۀ تأمین باید با برنامه‌ریزی مناسب، مستندسازی، فرآیندها و غیره مدیریت شود تا از زنجیرۀ لجستیکی هموار برای به حداقل رساندن ضایعات و هزینه‌ها و به‌خصوص کاهش هزینه‌های واحد تولید کالا و خدمات اطمینان حاصل شود.
گسترۀ دانش لجستیک
اکثر افراد فعال در بخش لجستیک ریاضیدانان خوبی هستند؛ آماردان‌هایی که برای تجزیه و تحلیل داده‌ها به خوبی آموزش دیده‌اند تا هم از مدیریت ارشد و هم از مدیریت پایین سازمان‌ها پشتیبانی کنند. از این رو، لجستیک موضوعی است که برای حل مشکلات پیچیده در زنجیرۀ تأمین جهانی به متخصصانی نیاز دارد که بتوانند دیدی مانند چشمان پرنده (دید وسیع) را داشته باشند.
بخشی از راز فروش یک‌روزۀ علی‌بابا یا آمازون که بیش از فروش سالانه بسیاری از شرکت‌ها است، چیزی جز مدیریت لجستیک مبتنی بر فناوری نیست که با دقت برنامه‌ریزی می‌کند تا منابع را برای تحویل در یک پلت‌فرم تدارکات تجارت الکترونیکی مشتری‌پسند تهیه کند. شرکت‌های موفق در سراسر جهان از پیشرفت‌های لجستیکی گسترده برای کاهش هزینه‌های عملیاتی روزانه خود استفاده می‌کنند و از طریق افزایش مقیاس و حجم، فروش را افزایش می‌دهند.
بنابراین، مهم است که مدیران شرکت‌ها درک کنند که لجستیک حوزه‌ای تخصصی و فراتر از ارسال، انبارداری، خدمات پیک، حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و هوایی است. اگر لجستیک به‌درستی درک شود، شرکت‌ها فناوری بیشتری را اتخاذ خواهند کرد و منابع بیشتری را برای توسعۀ سرمایۀ انسانی برای مدیریت چنین فناوری‌هایی تخصیص خواهند داد. بیشتر شرکت‌ها روی فناوری، اتوماسیون یا تجهیزات صرفاً با پیروی از دیگران سرمایهگذاری می‌کنند، اما کارکنانی را با دانش مناسب آموزش نمی‌دهند تا حداکثر مزایای لجستیکی را از طریق چنین سرمایه‌گذاری‌هایی به دست آورند.
به هر حال، اگر کسی ویژگی‌های آن را نداند، پس چگونه با آن کار کند تا عملکردهای روزانه را بهتر مدیریت کند؟ یا اگر عملکردهای شیت اکسل را نداند، اما یک «سیستم برنامه‌ریزی منابع سازمان» (ERP) پیشرفته به او داده شود، پیشرفتهترین تلفن چه کاربردی دارد؟ در نتیجه، ممکن است هزینه در بخش فناوری باعث هدر رفتن سرمایه شود.
به نظر می‌رسد آیندۀ لجستیک دیجیتال در اوج انقلاب صنعتی پنجم قرار دارد. اگر صنعت لجستیک مدرن درک نشود و صرفاً به‌عنوان ابزار حمل‌ونقل فانتزی حفظ شود، شرکت‌ها و کشورهای کمتر توسعه‌یافته برای اتصال به زنجیره‌های تأمین جهانی و زنجیره‌های ارزش دچار مشکل خواهند شد.
لجستیک ایفا
ایفا با تکیه بر تجارب شرکت‌های خواهر در هلدینگ فاخر که سابقۀ شش دهه خدمات لجستیکی و اولین پست خصوصی ایران را شامل می‌شود، اولین بار با ارائۀ خدمات «سفارشگردانی» یا «پردازش سفارش» (Fulfilment) کوشید دامنۀ لجستیک در ایران را بسط دهد.
خدمات یکپارچۀ لجستیکی ایفا به‌عنوان طرف سوم لجستیک (Third-Party Logistics) شامل دریافت و جمع‌آوری کالا، انبار در گردش، بسته‌بندی و ارسال است. ما ادعا نمی‌کنیم که همۀ بخش‌های لجستیک را پوشش می‌دهیم، اما تعهد می‌کنیم که بخش‌هایی را که می‌پذیریم، با کیفیت و سرعت انجام دهیم تا کسب‌وکارهای مشتری با برون‌سپاری این خدمات، روی بالا بردن کیفیت محصول، بازاریابی و برندسازی خود متمرکز شوند و از تجارت خود بیش از پیش لذت ببرند.
اگر این متن برای شما جالب بود و خواهان اطلاعات بیشتری دربارۀ خدمات یکپارچۀ لجستیکی ایفا هستید، با مشاوران ما تماس بگیرید.
منابع
بخشی از این متن برگرفته از این لینک است:
https://www.ft.lk/Columnists/Logistics-is-not-transportation/4-678511
